Sznurki Kumihimo 組み紐 - Wszystko jedno

Technika wyplatania sznurków znana była w wielu kulturach od wieków. W Japonii osiągnęła rangę sztuki. Sznurki kumihimo pleciono kolorowymi jedwabnymi nićmi i były nie tylko praktyczne, używano ich do wiązania przedmiotów, ale także wyjątkowo piękne. W Japonii kolor i wzór kumihimo, supeł i miejsce węzła na sznurze miały istotne znaczenie. Wskazywały na status osoby bądź wyjątkową okoliczność.

Bogata kolorystyka i wzornictwo japońskich sznurków zachwyca świat od dawna. Plecione ozdobne sznurki kumihimo wykorzystywane były początkowo głównie do związywania i zdobienia przedmiotów świątynnych oraz rzeczy należących do członków elit społecznych.

Używano ich potem do ozdabiania elementów zbroi i broni wojowników. Z czasem zaczęto wykorzystywać sznurki kumihimo do zdobienia strojów japońskich, zwłaszcza do podtrzymywania pasów obi na kimonach jako obijime czy koshihimo.

Sznurki kumihimo – historia

Artefakty sznurów o różnych wzorach odkryto już na glinianych naczyniach z początku okresu Jōmon, sprzed około 6 tys. lat temu. W okresie Nara w Japonii ustanowiono już oficjalny zawód „rzemieślnika od wyplatania sznurków”. W tym czasie powstało charakterystyczne japońskie wzornictwo. Kolorowe sznurki kumihimo plecione w różne desenie używane były np. do wiązania zwojów sutr i innych przedmiotów wykorzystywanych do obrzędów buddyjskich. Sznurki kumihimo stosowane były także do obwiązywania rękojeści miecza japońskiego (tsukamaki) i przywiązywania go do ubrania-ciała (sageo).

Mocne sznurki kumihimo wykorzystywano także do produkcji i ozdabiania zbroi oraz hełmów samurajów. Szczyt popularności i ewolucji sztuki kumihimo przypada na okres Kamakura. Był to czas wojen, kiedy to wzrosło zapotrzebowanie na wszelkiego rodzaju sznurki cienkie i grube, dlatego rzemieślnicy wymyślili osprzęt, który znacznie przyspieszał proces ich zaplatania.

W tym czasie powstały specjalistyczne drewniane maszyny i stołki, każde do tworzenia innego rodzaju i wzoru. Dzięki tym sprzętom można było szybko tworzyć mocne, wytrzymałe sznurki. W okresie Edo (XVII w) wzrosło zapotrzebowanie na ozdobne, kolorowe sznurki, których używano do dekorowania nie tylko mieczy czy zwojów, ale także do dekorowania mebli, przesuwanych drzwi czyli do wystroju pomieszczeń.

Gdy w okresie Meiji wydano zakaz noszenia mieczy przez samurajów (1876 r.), zapotrzebowanie na sznurki do mieczy gwałtownie spadło. Rzemieślnicy, którym groziła utrata pracy, przestawili się na produkcję ozdobnych sznurków obijime do kimon i pasków do wiązania krótkich płaszczy haori. Sznurki takie cechowały się sprężystością, związane na ubraniu „oddychały” wraz z ubraną osobą.

Sznurki kumihimo po II wojnie

Po zakończeniu II Wojny Światowej Japończycy coraz rzadziej nosili japońskie tradycyjne ubrania, ponieważ przejęli modę zachodnią. Sznurki kumihimo przestały być potrzebne na taką skalę jak wcześniej. Współcześnie jednak nastąpił powrót zainteresowania kumihimo w formie hobbystycznego zajęcia. Wykorzystuje się uproszczone narzędzia takie jak plastikowe, piankowe dyski, dzięki którym można tworzyć ozdoby do uszu, broszki, breloczki itp.

Tradycyjny sprzęt wykorzystywany do plecenia sznurków to aż siedem różnych przyborów i maszyn: kakudai, marudai, ayatakedai, jūchidai, takadai, naiki, kagouchi. Każde z tych urządzeń służyło do wytwarzania innego rodzaju sznurka. Niektóre z nich to drewniane stelaże, które wykonano w kształcie sześcianu, na którym nici rozciąga się poziomo w jednej płaszczyźnie, dlatego plecione sznurki były płaskie. Inne przypominały bardziej krosna tkackie. Najprostsze i chyba najbardziej popularne to stołki marudai 丸台 i kakudai 角台.

Sznurki kumihimo – urządzenia do splatania

Niewielkie, nie wymagające skomplikowanego oprzyrządowania drewniane klocki, pozwalały na sprawne i szybkie splatanie sznurków o różnych kształtach i wzorach. Jest między nimi jedna najbardziej istotna różnica. Kakudai to kwadratowy stołek wyglądający nieco jak taboret, z którego pleciony sznurek wyprowadzany jest do góry, na wysokie ramię. Marudai to stołek z okrągłym blatem, z którego gotowy sznurek spada na dół zgodnie z grawitacją. Ten właśnie stołek powraca w dzisiejszych czasach do łask, ponieważ jest najbardziej uniwersalny. Można na nim wypleść większość wzorów kumihimo.

Marudai

Tradycyjny przyrząd do plecenia japońskich sznurków nazywa się marudai czyli okrągły stolik. Używa się go ze specjalnymi drewnianymi ciężarkami zwanymi omoridama. Mają kształt szpulek do nici i są obciążone ołowiem. Pomagają naciągać powstający sznurek, aby był ściśle spleciony, napięty i równy.

Drewniany taboret marudai o wysokości około 40 cm ma na górze okrągły blat, w środku zaś wydrążony jest niewielki otwór. Blat, zwany po japońsku lustrem (kagami), jest wielkości około 25-30 cm, zaś okrągły otwór ma 3 cm. Pleciony sznurek przekłada się przez tę dziurę i opuszcza się na spód stołka. Lustro musi być bardzo precyzyjnie wykonane, gładkie, inaczej nici zahaczałyby się o nierówności, zrywały i niszczyły.

Jedwabne bądź bawełniane nici nawija się na szpulki omoridama, które mają różną wagę, w zależności od techniki plecenia i rodzaju nici. Dzięki nim łatwo jest przekładać nici w odpowiedniej konfiguracji i zachowywać ich pozycję na lustrze. Ciężarki z odpowiednią ilością ołowiu w środku ważą najczęściej od ok. 80g do 250g, a nawet czasem więcej. Nawija się najpierw na każdą szpulkę kilkunastocentymetrowy kawałek mocnej, bawełnianej nici. To do niej przywiązuje się koniec tej właściwej jedwabnej nitki, z której ma być pleciony sznurek. Ma to służyć temu, aby nitka nie ślizgała się po drewnianej szpuli, ale także, a może nawet przede wszystkim, żeby móc wykorzystać cenną jedwabną nić do samego końca. To przykład wyjątkowej oszczędności Japończyków, z której słyną od wieków.

Dużą rolę podczas plecenia sznurka odgrywa dolny ciężarek (omori) – zazwyczaj jest to niewielki woreczek z ołowianymi płytkami, każda po ok. 190 g. W zależności od liczby ciężarków użytych na górze, czyli tych, które naciągają nici, reguluje się dolny ciężarek, dodając bądź odejmując tabliczki. Przyjmuje się, że proporcja ciężarków górnych do dolnego powinna wynosić 2:1 lub 3:1. Wprawny rzemieślnik potrafi właściwie wyregulować ciężar już po kilku ruchach.

stołek marudai — **Stołek Marudai oraz zestawy z dyskiem do wyplatania kumihimo w naszym sklepie. Kliknij w obrazek.**

Ciężarki omori

Technika przekładania nitek ze szpulkami wymaga długiej praktyki. Trwa to czasem kilka lat. Sztuka ta jest związana z minimalizowaniem energii i pracy mięśni oraz niewygody ruchów. Dlatego nitkę dalszą najczęściej chwyta się kciukiem, zaś nitkę bliższą ciału unosi się całą dłonią. W przypadku przekładania nitek z boku na bok zawsze zaczyna się od krzyżowania rąk. Początkującym adeptom sztuki kumihimo wydaje się to nienaturalne, tymczasem okazuje się, że w ten sposób nitki zaplata się bardziej precyzyjnie i z mniejszym wysiłkiem. To jest przykład wielowiekowego doświadczenia i mądrości japońskich rzemieślników.

Sznurki kumihimo – technika splatania

Najprostsze sznurki wyplata się z czterech nici bądź wiązek (w przypadku nitek jedwabiu). Mimo niewielkiej liczby nici można wyróżnić kilka metod plecenia sznurka. Najpopularniejsze techniki opierają się jednak zazwyczaj na ośmiu bądź dwunastu nitkach. Imponujące są sznurki i desenie wykonane z kilkudziesięciu nitek. Marudai pozwala na wykorzystanie nawet 100 nitek, wymaga to jednak wyjątkowych umiejętności i doświadczenia.

Wyróżnia się około 40 technik plecenia sznurka, każdy ma swoją nazwę. Sznurki dzieli się na trzy główne grupy: okrągłe w przekroju, płaskie i kanciaste. Wystarczy podmienić kolory użytych nici w każdej z technik, a uzyskamy właściwie nieskończoną liczbę wariantów. To między innymi dlatego sztuka kumihimo jest tak fascynująca i wciągająca. Tworzenie nowych wzorów i kolorów sznurków jest połączeniem zabawy z fantazją i eksperymentowaniem kolorami. Sama sztuka wyplatania równego sznurka jest zajęciem wyciszającym, uspokajającym, jest jednocześnie ćwiczeniem koncentracji i precyzji.

Dysk do wyplatania sznurków

Prostszą formą i narzędziem do wyplatania cienkiego sznurka kumihimo jest piankowy dysk. Można też wykonać podobny przyrząd z tektury, choć oczywiście żywot takiego dysku będzie dużo krótszy. Początkujący adepci sztuki kumihimo łatwo uczą się na nim wyplatać sznureczki. Pomagają w tym oznaczenia numeryczne bądź literowe wskazujące na kolejność sekwencji zaplatania nitek. Nacięcia w dysku utrzymują ściśle nitki, więc nie ma potrzeby pilnować ich i korygować, aby się nie poplątały. Dodatkowo nie trzeba używać żadnych ciężarków. Przyrząd jest leciutki i można go zabrać ze sobą choćby w długą podróż.

Podsumowanie

Żaden współczesny wynalazek nie zastąpi jednak tradycyjnego stołka do kumihimo. Dostosowany jest do wzrostu, przystosowany do używania na siedząco na podłodze lub na niskim zydelku. Wyuczone, odpowiednio wykonywane ruchy przekładania nitek sprawiają, że nie męczymy się podczas pracy na marudai. Charakterystyczny zaś rytmiczny odgłos obijających się o drewniane elementy ciężarków podczas wyplatania przynosi odprężenie i uspokojenie. Czas mija wtedy bardzo szybko.